فتوح در اسلام
فتح تغلّبی، فتح قلوب
این مقاله از دو نگاه به موضوع فتوح، در دو شكل تغلبی و قلوب آن می
پردازد. ابتدا با ورود اجمالی به پیشامد ردّه كه زمینه ساز فتوح راشدی است و
بیان مشكل حضور سرداران فاتح از بنومخزوم در مدینه، به ماهیت اصناف
چهارگانه امت اسلامی بعد از پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و اله و سلّم ـ به
عنوان عامل برپادارنده جریان فتوح پرداخته، و به تعریف و نقش هر یك در ساز
و كار امت اشاره می كند. پس از آن به دو عنصر مقوم در هر دو شیوه از فتوح،
یعنی اعرابی و عربی از زوایه نقش آفرینی پرداخته و با این فرض كه حركت
هجرت، مدنیت و تعرُّب كه مبیّن دو قطب از حضارت و بداوت است، درباره
دستاورد های فتح تغلبی و فتح قلوب، سخن به میان می آورد.
برخورد احتیاط آمیز فقیهان حجاز و عراق با فتوح راشدون و تعاقب تاریخی
آن و مخالفت صریح این فقیهان با گسترش اسلام در سرزمین های دار الحرب به
سبك فتح اول در دو عصر اموی و عباسی، دامنه ای دیگر از موضوع بحث حاضر است.
چهره شناسی هرم فتح اول با هیئت قبایلی و ذهنیت اعرابی، و تعلیل و
تسبیب آن از زبان فرماندهان، در وجه مقایسه با فتح دوم، این امر را روشن می
كند كه فتح قلوب یا اقناعی، هم با فطرت ابلاغ دینی و كرامت انسانی
سازگارتر است و هم امواج انسانی آن پایدار تر و دستاورد های تمدنی و معرفتی
آن بارز تر است.
زندگی نامه حضرت فاطمه